Μέτρα στήριξης της επιχειρηματικότητας

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε 42 χώρες (τα Κράτη Μέλη + τις χώρες «ανταγωνιστές» της ΕΕ) τα μέτρα υποστήριξης της επιχειρηματικότητας κατατάσσονται στις δέκα γενικές κατηγορίες (διαστάσεις) που περιγράφονται στο Πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας 1. Οι 10 διαστάσεις των υπηρεσιών υποστήριξης επιχειρήσεων για τους υποψήφιους επιχειρηματίες και τις νεοσυσταθείσες επιχειρήσεις.

	Τίτλος	Περιγραφή
1	Ορατότητα (Visibility)	Εκστρατείες αύξησης της ευαισθητοποίησης, επικοινωνίας και προώθησης για την ενθάρρυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, μεταξύ άλλων σε επιλεγμένες ομάδες-στόχους (νέοι, γυναίκες). Στοχεύει κύρια στην κινητοποίηση των ενδιαφερομένων και στη καλλιέργεια ενδιαφέροντος.
2.	Επιχειρηματικότητα/ Επιχειρηματική εκπαίδευση (Entrepreneurship/ Business Training)	Παροχή επιχειρηματικής και επιχειρησιακής κατάρτισης σε υποψήφιους επιχειρηματίες μέσω ειδικών μαθημάτων εντός ή εκτός της επίσημης εκπαίδευσης
3.	Νομικές και Κανονιστικές Συμβουλές (Legal and Regulatory Advice)	Συμβουλές σχετικά με νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις για την ίδρυση και λειτουργία – ανάπτυξη της επιχείρησης, συμπεριλαμβανομένων των συμβουλών εκείνων που αφορούν συγκεκριμένους τομείς ή δραστηριότητες.
4.	Ατομική υποστήριξη επιχειρήσεων (Individual Business Support)	Συμβουλές και άλλες μορφές υποστήριξης που στοχεύουν στην προετοιμασία του επιχειρηματία και στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και ικανοτήτων που απαιτούνται για την αποτελεσματική διαχείριση μιας επιχείρησης (παροχή υπηρεσιών που παρέχονται ανεξάρτητα από θερμοκοιτίδες ή επιταχυντές).
5.	Mentoring	Η παροχή συστηματικής πρόσβασης σε συμβούλους και προπονητές
6.	Δικτύωση (Networking)	Δημιουργία δικτύων για την υποστήριξη νέων επιχειρηματιών, ιδίως νεαρών επιχειρηματιών και γυναικών επιχειρηματιών, και / ή για τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε ήδη υπάρχοντα επιχειρηματικά δίκτυα.
7.	Παροχή εγκαταστάσεων (Facilities Provision)	Η παροχή χώρων (συνε) εργασίας και ολοκληρωμένων χώρων εργασίας υπηρεσίες υποστήριξης, για παράδειγμα σε θερμοκοιτίδες και επιταχυντές
8.	Πρόσβαση στη χρηματοδότηση (Access to Finance)	Πρόσβαση είτε μέσω συμβατικών πηγών είτε μέσω εναλλακτικών πηγών, όπως οι επιδοτήσεις σπόρων (seed ventures), οι επενδύσεις επιχειρηματικών αγγέλων (business angels), η χρηματοδότηση από πλήθος (crowdfounding) κ.λπ.
9.	Ψηφιακή στρατηγική και Εκπαίδευση (Digital Strategy & Education)	Η παροχή κατάρτισης στον τομέα της πληροφορικής, η υποστήριξη στην ανάπτυξη ψηφιακών στρατηγικών και πλατφορμών για την επιχείρηση, η υποστήριξη στην ενσωμάτωση νέων επιχειρηματικών μοντέλων.
10.	Στρατηγικά μέτρα (Strategic measures)	Μέτρα που ενθαρρύνουν τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων ή την ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων μέσω ευρέων μέτρων, όπως στρατηγικές αστικής ανάπτυξης ή πρωτοβουλίες δημοσίων συμβάσεων.

Διακρίνονται οι παρακάτω τύποι χρηματοδοτήσεων:

Επιχορηγήσεις
Τα συστήματα επιχορηγήσεων παρέχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση που δεν είναι αποπληρωτέα από τη δικαιούχο επιχείρηση ή επιχειρηματία. Ορισμένες υπηρεσίες όπως π.χ. «Κουπόνια Καινοτομίας», «Ψηφιακές Εργαλειοθήκες» παρέχουν σχετικά μικρές επιχορηγήσεις (μερικές εκατοντάδες ή χιλιάδες ευρώ) για συγκεκριμένες ενέργειες, αλλά στη πλειοψηφία τους τα ενισχυόμενα με πόρους του ΕΤΠΑ συστήματα έχουν μεγαλύτερο πεδίο εφαρμογής στο όριο του απαλλακτικού κανονισμού και για διάφορους τύπους δαπανών.

Δάνεια και μικροπιστώσεις

Η διάθεση των δανείων είναι ένας δεύτερος κοινός τύπος πρόσβασης σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση, με τη μορφή επιστρεπτέων δανείων, μεταξύ άλλων μέσω μικροπιστώσεων. Στην Ελλάδα, όπως θα αναλυθεί λεπτομερέστερα παρακάτω, η πρακτική των μικροπιστώσεων έχει αναπτυχθεί μόνο πιλοτικά, στερώντας τη δυνατότητα χρήσης ενός εργαλείου που σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχει συμβάλει καθοριστικά στη στήριξη των νέων επιχειρήσεων.

Εγγυήσεις Δανείων

Μια εναλλακτική λύση για την παροχή δανείων είναι να διευκολυνθεί η λήψη δανείου από εμπορική τράπεζα, προσφέροντας εγγύηση δανείου, η οποία μειώνει τον κίνδυνο για το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα.

Ίδια κεφάλαια και επενδύσεις από τρίτους

Οι μετοχικές και λοιπές επενδύσεις αποτελούν ένα είδος υπηρεσίας που προωθεί την πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Τα ίδια κεφάλαια και οι λοιπές επενδύσεις είναι γενικά μια λιγότερο κοινή μορφή χρηματοδότησης και τείνουν να προσφέρονται σε συνδυασμό με δάνεια και εγγυήσεις, ιδίως για την υποστήριξη επιχειρήσεων που αναμένεται να επεκταθούν.

Χρηματοδότηση από το κοινό ( Crowdfunding)

Το crowdfunding είναι η πρακτική χρηματοδότησης ενός έργου ή μιας επιχείρησης με την αύξηση των μικρών χρημάτων από ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων, συνήθως μέσω του Διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων.

Μικροπιστώσεις

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ουσιαστικό ρόλο στη χρηματοδότηση νεοφυών επιχειρήσεων έχουν οι μικροπσιτώσεις (microcredits). Κύριο χαρακτηριστικό, πλεονέκτημα της πρακτικής αυτής είναι ότι αναπτύσσεται εκτός τραπεζικού συστήματος, κατ΄ επάκταση παρακάμπτει την ανάγκη ύπαρξης έμπρακτων εγγυήσεων όπως π.χ. υποθήκες, χρηματικές εγγυήσεις, κατάθεση δικαιωμάτων είσπραξης βραχυπρόθεσμων πληρωμών, τις οποίες  εκ των πραγμάτων οι υπό ίδρυση ή οι νέες (χωρίς χρήσεις) επιχειρήσεις δεν έχουν.  Συστήματα μικροπιστώσεων κύρια για τη παροχή μικροδανείων έχουν αναπτυχθεί πιλοτικά (τόσο ως περιοχή, όσο και ως εύρος παρεχόμενων υπηρεσιών) στην Ελλάδα σε περιφερειακό επίπεδο (Θεσσαλία, Κεντρική Μακεδονία) με ιδιαίτερη επιτυχία. Πλήρη εφαρμογή προϋποθέτει την θεσμοθέτηση ειδικού πλαισίου.  Η θεσμοθέτηση αυτή προωθήθηκε στις αρχές του 2019, όταν και δόθηκε προς διαβούλευση σχετικό σχέδιο νόμου. Σύμφωνα με αυτό (και μετά την γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τη μη συμμετοχή των τραπεζών στο σύστημα) δυνατότητα παροχής μικροχρηματοδοτήσεων μπορούν να προσφέρουν Ανεξάρτητοι Φορείς όπως επιμελητήρια ή ανώνυμες εταιρίες.

Σύμφωνα με τη νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων που θα συσταθούν θα πρέπει να χορηγούν τις ακόλουθες μορφές μικροχρηματοδοτήσεων:

1) επιχειρηματικές μικροχρηματοδοτήσεις. Ως τέτοιες νοούνται ιδίως:

α) όλες οι μορφές πιστώσεων έως το όριο των 25.000 ευρώ που χορηγούνται είτε για την κάλυψη επενδυτικών αναγκών είτε ως κεφάλαιο κίνησης,

β) προϊόντα χρηματοδοτικής μίσθωσης έως 25.000 ευρώ για την απόκτηση εξοπλισμού,

γ) αυτοτελείς εγγυήσεις έως το όριο των 25.000 ευρώ, οι οποίες δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη δανείων από άλλα χρηματοδοτικά ιδρύματα.

2) προσωπικές μικροχρηματοδοτήσεις.  Ως τέτοιες νοούνται ιδίως προσωπικές πιστώσεις, τακτής λήξης, για:

α) εκπαιδευτικούς σκοπούς έως 10.000 ευρώ,

β) την ενίσχυση δημόσιων πολιτικών ή με σκοπό την κοινωνική και οικονομική ένταξη ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, έως το ποσό των 25.000 ευρώ, που αφορούν ιδίως την αντιμετώπιση των ακόλουθων καταστάσεων:

– ανεργία,

– αναστολή ή μείωση του χρόνου εργασίας για λόγους που δεν οφείλονται στη δική τους βούληση.

Πέρα από την παροχή χρηματοδότησης, σύμφωνα πάντα με το σχέδιο νόμου, τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων οφείλουν να παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες επιχειρηματικής εκπαίδευσης και καθοδήγησης για όλες τις επιχειρηματικές μικροχρηματοδοτήσεις στους δικαιούχους τους.

Στις συμβουλευτικές υπηρεσίες περιλαμβάνονται ιδίως:

Αυτός ο τρόπος στήριξης των επιχειρήσεων έχει το πλεονέκτημα ότι, καθώς επιστρέφονται τα δάνεια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη άλλων επιχειρήσεων, έτσι ώστε η αρχική δημόσια επένδυση να μπορεί να γίνει ανανεώσιμο κεφάλαιο. Παρόλο που αυτοί οι τύποι αποτελούν ένα ξεχωριστό είδος χρηματοδότησης, ωστόσο, στην πράξη οι υπηρεσίες που παρέχουν μπορούν να καλύψουν πολύ διαφορετικές δραστηριότητες εκκίνησης.

Πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές πηγές για νεοφυείς επιχειρήσεις

Η δράση «Νεοφυής Επιχειρηματικότητα» του ΕΠΑΝΕΚ 2014-2020.

Έχει υλοποιηθεί μόνο ένας κύκλος (2016).  Η Δράση αφορούσε την ίδρυση νέων μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων από ανέργους και από ασκούντες επαγγελματική δραστηριότητα που δεν έχουν σχέση μισθωτής εργασίας.  Στόχος ήταν η  δημιουργία πολύ μικρών και μικρών, βιώσιμων επιχειρήσεων με έμφαση σε καινοτόμα επιχειρηματικά σχέδια και στην ενίσχυση της απασχόλησης με τη δημιουργία βιώσιμων νέων θέσεων απασχόλησης.

Το ποσό επιχορήγησης ήταν μεταξύ 15.000 και 60.0000 € και ως επιλέξιμες δαπάνες ορίστηκαν:

Η δράση «Ενίσχυση της αυτοαπασχολησης πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Α και Β Κύκλος)» του ΕΠΑΝΕΚ 2014-2020.

Η Δράση υλοποιήθηκε σε δύο κύκλους (2016 και 2018) με στόχο την υποστήριξη πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ανέργων και αυτοαπασχολούμενων για την έναρξη/υποστήριξη της άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας συναφούς με την ειδικότητά τους και την οργάνωση αυτοτελούς επαγγελματικού χώρου.  Επιδίωξη του προγράμματος είναι η μείωση της ανεργίας των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσω της αυτοαπασχολησης, με την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας συναφούς με την ειδικότητα τους και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Μέγιστο ποσό ενίσχυσης ήταν τα 25.000 €.

Εκσυγχρονισμός τεχνολογικών εξοπλισμών

Ο Εκσυγχρονισμός του Τεχνολογικού Εξοπλισμού περιλαμβάνεται ως αυτόνομη ενέργεια χρηματοδότησης του Αναπτυξιακού Νόμου 4399/2016. Στο πλαίσιο του Νόμου έχουν διενεργεί τρεις Προκήρυξεις καθεστώτος «Ενισχύσεις Μηχανολογικού Εξοπλισμού».

Σκοπός του καθεστώτος είναι η δημιουργία ενός πλαισίου ενισχύσεων περιορισμένου εύρους με ιδιαίτερα απλοποιημένες διαδικασίες. Μέσω του συγκεκριμένου καθεστώτος ενισχύονται με φορολογικές απαλλαγές, δαπάνες μηχανολογικού εξοπλισμού και μεταφορικών μέσων που χρησιμοποιούνται εντός της μονάδας υπό την προϋπόθεση ότι αφορούν σε αρχική επένδυση.

Ο συνολικός προϋπολογισμός του παρόντος καθεστώτος που λήγει στο τέλος Φεβρουαρίου 2020 ανέρχεται σε 150.000.000 ευρώ και αφορά το είδος ενίσχυσης της φορολογικής απαλλαγής.

Στο καθεστώς με το κίνητρο της φορολογικής απαλλαγής και με ύψος ενίσχυσης στα ποσοστά του Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων μπορούν να υπαχθούν όλα τα επενδυτικά σχέδια που είναι επιλέξιμα με τον Νόμο 4399/16, εκτός των περιπτώσεων της παραγράφου 4 α του Άρθρου 7 του νόμου 4399/16 (Τομέας παραγωγής, διανομής και υποδομών ενέργειας).

Οι ενισχύσεις αφορούν τις ακόλουθες δαπάνες: